බිම්ස්ටෙක් එකතුවට ප්රඥප්තියක් කෙටුම්පත් කිරීම කෙරෙහිද අවධානය යොමුව ඇත. එහි ආයතනික පදනම ගොඩනැඟීම දැනට සාකච්ඡාවට ලක්ව ඇති මාතෘකාවකි. බිම්ස්ටෙක් ලේකම් කාර්යාලය ස්ථාපිතව ඇත්තේ බංග්ලාදේශයේ ඩකා අගනුවර ය.
බහු ආංශික තාක්ෂණික හා ආර්ථික සහයෝගිතාව සඳහා බෙංගාල බොක්ක ප්රවේශය හෙවත් බිම්ස්ටෙක් (BIMSTEC) හි සිව්වැනි සමුළුව නේපාලයේ කත්මණ්ඩු නුවරදී ඊයේ නිමාවට පත්විය. එය දෙදිනක් පුරා පැවැත්විණි. එහි වත්මන් සත්කාරකත්වය නේපාලයට හිමිව තිබීම නිසා සමුළුවේ සභාපති වශයෙන් නේපාල අගමැති කේ. පී. ඔලි මහතා කටයුතු කළේය. බෙංගාල බොක්ක ආශ්රිත දකුණු හා අග්නිදිග ආසියාතික රටවල් 7ක් වන බංග්ලාදේශය, ඉන්දියාව, භූතානය, මියන්මාරය, නේපාලය, ශ්රී ලංකාව හා ‘තායිලන්තය’ එහි සාමාජිකයන්ය. මෙවර සමුළුවට රාජ්ය නායකයෝ හත් දෙනාම සහභාගි වී සිටියහ. සමුළුවට සමගාමීව ඔවුනොවුන් අතර ද්විපාර්ශ්වික සාකච්ඡා ද සිදුවිය. එමෙන්ම නේපාල ජනාධිපතිනි විද්යා දේවි බන්දාරි ද හමුවිය. සමුළුව සඳහා සහභාගි වූ රාජ්ය නායකයන් සහ ආණ්ඩු ප්රධානීන් හරසරින් පිළිගැනීමට නේපාලය කටයුතු කර තිබිණි.
කලාපීය අභියෝග
බිම්ස්ටෙක් සාමාජික රටවල සමස්ත ජනගහනය බිලියන 1.5ක් පමණ වේ. එය ලෝක ජනගහනයෙන් 21%කි. එමෙන්ම සමස්ත දළ ජාතික නිෂ්පාදනය ඇ. ඩොලර් ට්රිලියන 2.5ක් පමණ වෙතැයි ගණන් බලා තිබේ. (2014), එම ජනගහනයෙන් 65%ක් පමණ නියෝජනය කරන ඉන්දියාව සමුළු දායකත්වයෙන් වැඩි කොටස එනම් 33%ක් පමණ සපයයි.
මෙවර සමුළුවේදී ද වෙළෙඳාම, ආරක්ෂාව හා සංවර්ධනය ආදී මාතෘකා ඔස්සේ කලාපයක් ලෙස එක්ව අත්කරගත යුතු ජයග්රහණ මෙන්ම එහිදී මුහුණ පෑමට සිදුව ඇති අභියෝග ද අවධානයට ලක්විය. සමුළුවට සහභාගි වීමට පිටත්ව යාමට පෙරදීම ඉන්දීය අග්රාමාත්ය නරේන්ද්ර මෝදි පවසා තිබුණේ තම සහභාගිත්වය මඟින් ඉන්දියාව අසල්වැසි, රාජ්ය සමඟ සබඳතා ශක්තිමත් කරගැනීමට මූලිකත්වය දීම පිළිබිඹුවන බවය.
“සාමකාමී” සමෘද්ධිමත් මෙන්ම තිරසාර බෙංගාල බොක්ක ආශ්රිත කලාපයක්” යන්න මෙවර සමුළුවේ තේමාවය. එහි පරමාර්ථ සාධනය කර ගැනීම වෙනුවෙන් බිම්ස්ටෙක් එකතුව ප්රමුඛතා 14ක් ක්රියාත්මක වේ. එනම්, ප්රවාහනය හා සන්නිවේදනය, සංචාරක, ත්රස්තවාදයට එරෙහිව ක්රියාකිරීම හා රටවල් අතර අපරාධ, බලශක්තිය, සෞඛ්ය, කෘෂිකර්මය, වෙළෙඳාම හා ආයෝජන, තාක්ෂණය, ධීවර, දිළිඳුකම පිටුදැකීම, කලාපයේ ජනතාව අතර සම්බන්ධතා, දේශගුණික විපර්යාස හා සංස්කෘතික සහයෝගිතාව යනුවෙනි. එම ප්රමුඛතා ක්රියාවට නැංවීමේදී ඒ, ඒ. රටවලට නායකත්වය පවරා ඇත. ශ්රී ලංකාවට වගකීම් පැවැරී ඇත්තේ තාක්ෂණ ක්ෂේත්රයෙනි.
සමුළුව අමතමින් නේපාල අගමැති කේ. ජී. ඔලි අවධාරණය කළේ, දේශගුණික විපර්යාස, ධරණීය සංවර්ධන ඉලක්ක සපුරා ගැනීම, කලාපයේ ජනතාව අතර සම්බන්ධතා ගොඩනැඟීම ආදී කාරණා සම්බන්ධයෙන් ක්රියාකිරීමේදී සමුළුව අතිශයින්ම ඵලදායක බවය. එමඟින් හඳුනාගෙන ඇති ප්රමුඛතා 14ට අමතරව තවත් ප්රමුඛතා දෙකක් කෙරෙහි මෙවර සමුළුවේ අවධානය යොමු විය. ඒ නිල් ආර්ථිකය (BLUE ECONOMY) හා කඳුකර ආර්ථිකයයි. (MOUNTAIN ECONOMY) බිම්ස්ටෙක් රටවල් ආවරණය වන පරිදි නිදහස් වෙළෙඳ සම්මුතියත් (FTA) ක්රියාත්මක කිරීම තවමත් සාකච්ඡා මට්ටමේ පවතී. රේගු සහයෝගිතා සම්මුතියක් සහ මෝටර් රථ වාහන සම්මුතියන්ද එලෙස සාකච්ඡා වෙමින් ඇත.
ඉන්දියාවේ පෙරදිග ප්රතිපත්තිය සහ පළමුව අසල්වැසි රාජ්ය යන ප්රතිපත්තිය හේතුවෙන් බිම්ස්ටෙක්, ඉන්දියාවට වඩාත් වැදගත්ය. එම ප්රතිපත්ති ක්රියාවට නැංවීමේදී දකුණු ආසියාව සහ අග්නිදිග ආසියාව අතර පාලම වශයෙන් ක්රියා කරන්නේ ඊසාන දිග ආසියාතික රටවල්ය. බිම්ස්ටෙක් ප්රමුඛතා 14න් ත්රස්තවාදයට එරෙහිව ක්රියාත්මකවීම, රටවල් අතර අපරාධ, ප්රවාහනය හා සන්නිවේදනය සංචාරක, පරිසර හා ආපදා කළමනාකරණය ප්රමුඛතා සම්බන්ධයෙන් නායකත්වය ලබාදෙමින් සිටින්නේ ද ඉන්දියාවයි.
බෙංගාල බොක්ක ආශ්රිත කලාපයේ ජනතාවගේ ආර්ථික සමෘද්ධිය, මාර්ග ජාලය පුළුල්කිරීම, දේශගුණික විපර්යාස, ධරණීය සංවර්ධනය ආදී මාතෘකාවලට අමතරව බෞද්ධ කේන්ද්රයක් ( Buddhiscircuit) ගොඩනැඟීම කෙරෙහිද මෙවර අවධානය යොමුවී ඇති බව නේපාල අග්රාමාත්යවරයා ප්රකාශ කර තිබිණි.
සංස්කෘතික බැඳීම්
බෙංගාල බොක්ක ආශ්රිත කලාපයේ රටවල් අතර ඓතිහාසික වශයෙන් ම පවතින සංස්කෘතික බැඳීම්ද එම සහයෝගිතාව පෙරට ගෙන යාමේදී ඵලදායක ලෙස බලපාන්නා වූ සාධකයකි. එය බිම්ස්ටෙක් නායකයන්ගේ ද අවධානයට ලක්වූ කාරණයකි. එය එම ජනතාව අතර සම්බන්ධතා වර්ධනය කිරීමේදී ද බෙහෙවින් ප්රයෝජනවත්ය. මේ කාරණා ඉන්දීය අග්රාමාත්යවරයාද මතුකර දැක්වීය. ත්රස්තවාදයට එරෙහිව ක්රියා කිරීම හා මත්ද්රව්ය ජාවාරම වැළැක්වීමද අවධානයට ලක්වූ ප්රමුඛතා අතර විය. කලාපයක් ලෙස එක්ව ක්රියාකිරීම එම අභියෝගයන්ට මුහුණදීමේදී අතිශයින් වැදගත් බව නායකයෝ තේරුම්ගෙන සිටිති. බොහෝදුරට බිම්ස්ටෙක් රටවලට ඇති අභියෝග පොදුය. ඒවාට තනිතනිව විසැඳුම් සෙවීමට වඩා එක්ව විසැඳුම් සෙවීම වඩාත් ප්රායෝගිකය.
නාලන්දා සරසවියේ බෙංගාල බොක්ක අධ්යයන කේන්ද්රයක් ස්ථාපිත කරන බවට මෙවර සමුළුවේදී ඉන්දීය අගමැති මෝදි පොරොන්දු විය. එමඟින් කලාපයේ රටවල කලා, සංස්කෘතික, සමුද්රීය නීතිය ආදී කරුණු පිළිබඳ පර්යේෂණ කිරීමට ඉඩ සැළැසීම අරමුණය. ඒ සඳහා පර්යේෂකයන්ට ශිෂ්යත්ව ද ලබාදීමට නියමිතව තිබේ.
බිම්ස්ටෙක් එකතුවට ප්රඥප්තියක් කෙටුම්පත් කිරීම කෙරෙහිද අවධානය යොමුව ඇත. එහි ආයතනික පදනම ගොඩනැඟීම දැනට සාකච්ඡාවට ලක්ව ඇති මාතෘකාවකි. බිම්ස්ටෙක් ලේකම් කාර්යාලය ස්ථාපිතව ඇත්තේ බංග්ලා දේශයේ ඩකා අගනුවර ය. එහි වත්මන් මහලේකම් ධුරය දරන්නේ තානාපති ෂහිදුල් ඉස්ලාම්ය.
නායක හමුවට පෙර, ඉකුත් 29 වැනිදා බිම්ස්ටෙක් අමාත්ය රැස්වීම පැවැත්විණි. ඊට සහභාගිවූයේ එම රටවල විදේශ අමාත්යවරු ඇතුළු නියෝජිතයන්ය. 28 වැනිදා නිලධාරි මට්ටමේ රැස්වීම පැවැත්විණි. 30 – 31 දෙදින තුළ පැවැති රාජ්ය නායක සමුළුව පසුතලය සැකැසීම සිට පූර්ව සාකච්ඡා හා රැස්වීම්වලදී සිදුවිය.
බිම්ස්ටෙක් සභාපතිත්වය හිමිවන්නේ සාමාජික රටවල අකාරාදී අනු පිළිවෙළිනි. ඒ අනුව ඊළඟ සභාපතිත්වය පැවැරුණේ ශ්රී ලංකාවටය. එහි ඊළඟ සමුළු සභාපතිත්වය ශ්රී ලංකා ජනාධිපතිවරයා විසින් හොබවනු ඇත. එම කාල සීමාව තුළ බිම්ස්ටෙක් පරමාර්ථ සාධනය කරගැනීමට සෑම සහායක්ම ලබාදෙන බව ඉන්දීය අග්රාමාත්යවරයාද දෙරටේ නායකයන් අතර පැවැති ද්විපාර්ශ්වික සාකච්ඡාවලදී පවසා තිබිණි.
සමුළුව අවසන නිකුත්වු “කත්මණ්ඩු ප්රකාශනය” මඟින් ඉදිරි වසර කිහිපය තුළ බිම්ස්ටෙක්’ ක්රියාකාරීත්වයද පැහැදිලි වනු ඇත. එමෙන්ම එය එම ක්රියාමාර්ගවලට අදාළ ප්රතිපත්තිමය රාමුවක් ලෙසද වැදගත්ය. මෙවර සමුළුවේදී ඇතිකරගත් එකඟතා මෙන්ම යෝජිත ව්යාපෘතීන් ක්රියාවට නැංවීම ඉදිරි වසර කිහිපය තුළ එය ඉදිරිපිට ඇති මූලික වගකීමය.
ආර්ථික ප්රවේශය
මෙම එකතුව ‘බිම්ස්ටෙක්’(BISTEC)යනුවෙන් මුලින්ම ඇරැඹුණේ 1997 දී, බැංකොක් නුවරදීය. ඒ වනවිට මියන්මාරය නේපාලය හා භූතානය එහි සාමාජිකත්වය ලබා තිබුණේ නැත. මියන්මාරය 1998 දී සාමාජිකත්වය ලබාගැනීමත් සමඟ එම එකතුව ‘බිම්ස්ටෙක්’ බවට පත්විය. නිරීක්ෂකයන් වශයෙන් සිටි නේපාලය හා භූතානය 2004 දී එහි සාමාජිකත්වය ලබාගැනීමත් සමඟ එය වර්තමානයේ පවතින එකතුව දක්වා පුළුල් විය. සාමාජික රටවල නාමයන් අනුව බිම්ස්ටෙක් අරුත්ගැන්වීම වෙනුවට එය “බහු ආංගික තාක්ෂණික හා ආර්ථික සහයෝගිතාව සඳහා බෙංගාල බොක්ක ප්රවේශය” යනුවෙන් හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේ 2004 දී පටන්ය.
නව අදහස දක්වන්න