මැයි දිනය යන්නෙන් හඳුන්වන මැයි 1 දා කම්කරු ව්‍යාපාරය හා සම්බන්ධ වන්නේ 19 වන ශත වර්ෂයේදී ය. ලොව පුරා කම්කරුවන් වඩා හොඳ සේවා කොන්දේසි, විශේෂයෙන් පැය 8ක වැඩ දිනයක් සඳහා තල්ලු කිරීමට හේතුවූයේ 1886දී චිකාගෝවේ හේමාර්කට් චතුරස්‍රයේ සංසිද්ධිය යි. එබැවින් අද වනවිට බොහෝ රටවල මැයි දිනය යනු සේවක අයිතිවාසිකම් සහ කම්කරු සංගම්වලට ප්‍රමුඛත්වය දෙන රජයේ නිවාඩු දිනයකි. අප රටට අදාළව මෙවර ජාත්‍යන්තර කම්කරු දිනය සැමරීම වඩාත් සුවිශේෂී ය. මන්දයත් අවස්ථා කිහිපයකදී විවිධ දක්ෂිණාංශික ආණ්ඩුවල පාර්ශ්වකරුවන් වූ වාමාංශික නායකයින් හෝ වාමාංශික දේශපාලන පක්ෂ හෝ කණ්ඩායම් සිටියද, මෙරට පළමු වරට වාමාංශික බලවේගයක් රාජ්‍ය බලය හසුරවමින් සිටියදී එළඹෙන පළමු මැයි දිනය මෙය බැවිනි.
මූලාරම්භයේදී කෙසේ වෙතත්, පසුකාලීනව ලාංකේය සංදර්භය තුළ අප අත්දුටුවේ බලයේ සිටින පක්ෂය තම රාජ්‍ය බලය උපරිමයෙන් යොදාගෙන බලයේ මහන්තත්ත්වය පෙන්වීමටද, විපක්ෂයේ දේශපාලන පක්ෂ හෝ කණ්ඩායම් ආණ්ඩුවට තම බලය පෙන්වා කේවල් කිරීමේ වැඩි හයියක් ලබා ගැනීමටද, භාවිතා කරන ලද මැයි දිනයකි. ඒ වෙනුවෙන් පැවැත්වෙන සම්ප්‍රදායික මැයි පෙළපාලි හා රැළි ය. ඒ නිසාම මුඛ්‍ය පරමාර්ථ වශයෙන් වැඩකරන පංතියේ අභිලාෂයන් හා අයිතිවාසිකම් තහවුරු කරනු පිණිස සැබැ කම්කරුවාගේ නියෝජනය එහි අත්දැකිය හැකිද යන්න ඇතැමුන් සැක සංකා මතු නොකළා නොවේ. අනෙක් අතට ගෝලීය ප්‍රාග්ධනයේ හා නවලිබරල් ආර්ථික ප්‍රවණතා නිසාම කම්කරුවා යන්නද, පැරණි අර්ථයේ සේව්‍ය-සේවක සම්බන්ධය වෙනුවට මොහොතින් මොහොත ආස්ථානය අපැහැදිලි කෙරෙන, එහි සීමා මායිම් බොඳ කෙරෙන විෂයක් බවට පත්ව ඇති බවද, අප අමතක නොකළ යුතු ය. එවැනි පසුබිමක මේ මොහොතේ ජාත්‍යන්තර කම්කරු දිනය දෙස අප විමසුම් ඇසින් බැලිය යුත්තේ ජාතික හා ජාත්‍යන්තර තලයේද, ප්‍රවණතාවන් කෙරෙහි අවධානය යොමුකරමිනි.
නූතන කම්කරු නීති, සේවා ස්ථාන ප්‍රමිතීන් සහ සමාජ ආරක්ෂණ හැඩගැස්වීමේදී කම්කරු අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරය දිගු කලක් තිස්සේ කේන්ද්‍රීය කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇත. සාම්ප්‍රදායිකව සාමූහික කේවල් කිරීම, වැටුප් සමානාත්මතාවය සහ සේවා ස්ථානවල ආරක්ෂාව වැනි ගැටලු මත කේන්ද්‍රගත වූ මෙම ව්‍යාපාරය 21 වන සියවසේ නව අභියෝගවලට මුහුණ දී ඇත. ඩිජිටල් ශ්‍රමයේ ප්‍රසාරණය, ගිග් ආර්ථිකයේ මතුවීම සහ කම්කරු අරගලවල වැඩෙන අන්තර් ඡේදනය කම්කරු ක්‍රියාකාරීත්වයේ විෂය පථය සහ උපාය මාර්ග යන දෙකම පරිවර්තනය කර ඇත. එබැවින් අද කම්කරු අයිතිවාසිකම් යළි නිර්වචනය කරන සැලකිය යුතු ප්‍රවණතා කිහිපයක් කෙරෙහි අපගේ අවධානය යොමු කළ හැකි ය. ඒවා නම් ඩිජිටල් කම්කරු ක්‍රියාකාරීත්වය, නැඟී එන අංශවල වෘත්තීය සමිතිකරණය, මානසික සෞඛ්‍ය උපදේශනය, ගිග් සේවක ආරක්ෂාව සහ අන්තර් ඡේදනය සහයෝගීතාව යි.
- ඩිජිටල් කම්කරු ක්‍රියාකාරීත්වය සහ මාර්ගගත බලමුළුගැන්වීම
ඩිජිටල් තාක්ෂණය සමඟ කම්කරු ව්‍යාපාර සංවිධානය කරන්නේ කෙසේද, සන්නිවේදනය කරන්නේ කෙසේද සහ වෙනසක් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නේ කෙසේද යන්න නැවත අර්ථකථනය කර ඇත. Twitter, Reddit සහ Zoom වැනි සබැඳි වේදිකා සම්බන්ධීකරණය සහ මහජන සහභාගීත්වය සඳහා මෙවලම් බවට පත්ව ඇත. #FightFor15 (එක්සත් ජනපදයේ අවම වැටුප ඩොලර් 15ක් ඉල්ලා සිටීම) සහ #TechWontBuildIt (තාක්ෂණික සේවකයින් සදාචාර විරෝධී ව්‍යාපෘතිවලට එරෙහි විරෝධතාවයක්) වැනි හෑෂ් ටැග් ප්‍රචාරණ මගින් කම්කරුවන්ට දැන් කර්මාන්තශාලා බිම හෝ මණ්ඩල කාමරයෙන් ඔබ්බට පීඩනය යෙදිය හැකි ආකාරය නිදසුන් කොට පෙන්වාදෙයි. මෙම මෙවලම් දෘශ්‍යතාව වැඩි කරනවා පමණක් නොව අන්තර්ජාතික සම්බන්ධීකරණයට ඉඩ සලසයි, විවිධ කර්මාන්ත සහ භූගෝලීය කම්කරුවන්ට සහයෝගීතාවයෙන් ක්‍රියා කිරීමට එමඟින් හැකියාව ලබාදෙයි.
ලාංකේය අත්දැකීම් තුළ සාකච්ඡා කරන්නේ නම් ගාලුමුවදොර පිටිය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් පැවති මෙන්ම රට පුරාම ඇවිළුණු හිටපු ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂට එරෙහි අරගලය පවා ඩිජිටල් තාක්ෂණය හා තරුණ පරපුර ඒකාබද්ධව මතුවූවකි. ‘ගෝටා ගෝ හෝම්‘ හෑෂ්ටැගය කෙතරම් ජනප්‍රිය වීද යන්න පමණක් නොව එය බලපෙරළියකට මංපෑදු බව කිසිසේත්ම සුළුකොට තැකිය නොහැකි ය.
- තාක්‍ෂණ සහ සිල්ලර අංශයන්හි ඒකාබද්ධ වීම
වඩාත්ම කැපී පෙනෙන වර්ධනයක් වන්නේ තාක්ෂණය, සැපයුම් සහ සිල්ලර වෙ‌ෙළඳාම වැනි පෙර වෘත්තීය සමිති-ප්‍රතිරෝධී කර්මාන්තවල කම්කරු සංවිධානයේ නැඟීමයි. උදාහරණයක් ලෙස, එක්සත් ජනපදයේ ඇමසන් ගබඩා සේවකයින්, ඉහළ වෘත්තීය සමිතිකරණ ව්‍යාපාර පවත්වා ඇති අතර, ගූගල් සේවකයින් රැකියා ස්ථානයේ හිරිහැර කිරීමේ සිට හමුදා කොන්ත්‍රාත්තු දක්වා දක්වා ගැටලු වලට විරෝධය දක්වා ඇත. සහස්‍ර සහ ජෙනරල් ඉසෙඩ් කම්කරුවන් බොහෝ විට සමාජ සාධාරණත්වයේ අවශ්‍යතා මගින් මෙහෙයවනු ලබන බැවින් මෙය පරම්පරා මාරුවක් පිළිබිඹු කරයි. ඔවුන්ගේ සේවා ස්ථාන තුළ වැඩි හඬක් සහ නියෝජනයක් අපේක්ෂා කරයි.
- මානසික සෞඛ්‍යය සහ විසන්ධි කිරීමේ අයිතිය
දුරස්ථ වැඩ සහ දෙමුහුන් ආකෘති ව්‍යාප්ත වන විට, විශේෂයෙන් පශ්චාත් වසංගත යුගයේ, කම්කරුවන්ගේ මානසික සෞඛ්‍යය ප්‍රධාන ශ්‍රම ගැටලුවක් බවට පත්ව ඇත. පිළිස්සීම, කාංසාව සහ ඩිජිටල් අධි බර දැන් පුළුල් ලෙස හඳුනාගත් උත්සුකයන් වේ. කම්කරු ව්‍යාපාර මානසික සෞඛ්‍ය නිවාඩු, නම්‍යශීලී පැය සහ “විසන්ධි කිරීමේ අයිතිය” වැනි ප්‍රතිපත්ති වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමට පටන් ගෙන ඇති අතර, එමඟින් සේවකයින්ට වැඩ කරන වේලාවෙන් පිටත වැඩ සන්නිවේදනයෙන් ඉවත් වීමේ හැකියාව සහතික කරයි මෙම මාරුවීම් මගින් පෙන්නුම් කරන්නේ ශාරීරික ආරක්ෂාව සහ මූල්‍ය වන්දි ගෙවීමෙන් ඔබ්බට සේවක යහපැවැත්මේ පුළුල්, නැවත අර්ථ දැක්වීමක අවශ්‍යතාවකි.
- Gig Economy කම්කරු අයිතිවාසිකම් සහ නීති ප්‍රතිසංස්කරණ
යෙදුම් මත පදනම් වූ ගිග් වේදිකා වල නැඟීම බොහෝ විට සාම්ප්‍රදායික රැකියා ආරක්ෂණයෙන් බැහැර වන නව ශ්‍රමිකයින් පන්ති නිර්මාණය කර ඇත. Gig කම්කරුවන් අක්‍රමවත් පැය ගණනකට, සෞඛ්‍ය රක්ෂණයක් නොමැතිකමට සහ අවම නීතිමය පිළිසරණකට මුහුණ දෙයි. ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, මෙම සේවකයින් ‘කම්කරුවන්‘ ලෙස නැවත වර්ගීකරණය කිරීමට හෝ ඔවුන්ට අතරමැදි අයිතීන් ලබා දීමට අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ කිහිපයක්ම ක්‍රියාත්මක කර ඇත. කැලිෆෝනියාවේ යෝජනාව 22 සහ Uber රියදුරන්ට පක්ෂව එක්සත් රාජධානියේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ තීන්දුව වැනි නීතිමය සටන් මෙම අංශයට වර්ධනය වන නීතිමය අවධානය නිදසුන් කොට පෙන්වයි.
- අන්තර් හා අන්තර් ජාතික කම්කරු සහයෝගීතාව
ජාතිය, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, සංක්‍රමණ තත්ත්වය සහ ආබාධිතභාවය ශ්‍රම අත්දැකීම් හැඩගස්වන ආකාරය සලකා බලන ඡේදනය වන රාමු මගින් අද කම්කරු ක්‍රියාකාරීත්වය වැඩි වැඩියෙන් දැනුම් දෙනු ලැබේ. නිදසුනක් වශයෙන්, ගෘහ සේවිකාවන් – ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් වර්ණ හෝ සංක්‍රමණික කාන්තාවන් – දැන් වැඩි පිළිගැනීමක් සහ සංවිධානාත්මක සහයෝගයක් ලබමින් සිටිති. තවද, ගෝලීය උතුර සහ දකුණ හරහා සැපයුම් දාමයන් කම්කරුවන් සම්බන්ධ කරන වේගවත් විලාසිතා වැනි කර්මාන්තවල අන්තර් ජාතික ශ්‍රම ව්‍යාපාර මතු වී ඇත. මෙම ව්‍යාපාරවලට බොහෝ විට දේශසීමා හරහා සහයෝගීතාව අවධාරණය කරමින් දේශීය වෘත්තීය සමිති සහ ජාත්‍යන්තර රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන අතර හවුල්කාරිත්වයන් ඇතුළත් වේ.
එබැවින් මේ අනුව කම්කරු අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරය දැඩි පරිවර්තනයකට ලක්වෙමින් පවතී. සාධාරණ වන්දි, ගෞරවනීය කොන්දේසි සහ සේවක නියෝජනයේ ඉලක්ක කේන්ද්‍රීයව පවතින අතර, උපාය මාර්ග, සහභාගිවන්නන් සහ ඊට සම්බන්ධ ගැටලු සැලකිය යුතු ලෙස පුළුල් වී ඇත. ඩිජිටල් ක්‍රියාකාරීත්වය, ආංශික ව්‍යාප්තිය, මානසික සෞඛ්‍ය උපදේශනය, ගිග් කම්කරු අයිතිවාසිකම් සහ අන්තර් ඡේදනය වැඩකරන පංතියේ නව රැල්ලක් නියෝජනය කරයි.
මේ අනුව 2025 ජාත්‍යන්තර කම්කරු දින සමරුව එළඹෙන අවස්ථාව වන විට ලෝකය පුරා පවත්නා අරගලවල ස්වරූපය පිළිබඳ සැකෙවින් හෝ අවධානය යොමු කිරීම වැදගත් ය.
- ස්පාඤ්ඤයේ පුළුල් විරෝධතා
කැනරි දූපත් වල, CCOO සහ UGT යන වෘත්තීය සමිති විසින් දැවැන්ත සංචාරක විරෝධී විරෝධතා සංවිධානය කරන ලද අතර, ආර්ථික අසමානතාවය, දුර්වල සේවා කොන්දේසි සහ මහා සංචාරක ව්‍යාපාරයේ ඍණාත්මක බලපෑම් ආමන්ත්‍රණය කරන පුළුල් ව්‍යාපාරයක් දක්වා ඒවා ව්‍යාප්ත විය. Lanzarote, Fuerteventura, La Palma, Tenerife සහ Gran Canaria වැනි ප්‍රධාන සංචාරක ප්‍රදේශ වල “ජයගත් දේ සුරකින්න, අනාගතය දිනන්න” යන සටන් පාඨය යටතේ පෙළපාලි සැලසුම් කර තිබේ. ස්පාඤ්ඤයේ දල දේශීය නිෂ්පාදිතයට කැනරිවරුන්ගේ සැලකිය යුතු දායකත්වයක් තිබියදීත්, කලාපය රටේ අඩුම වැටුප්, ප්‍රමාණවත් සෞඛ්‍ය සේවා සහ තහනම් ජීවන වියදම් වලින් පීඩා විඳින බව විරෝධතාකරුවන් අවධාරණය කරයි.
- එක්සත් ජනපදයේ රටපුරා පෙළපාලි
Women of Michigan Action Network (WOMAN) සහ Midland County Democratic Party (MCDP) වැනි කණ්ඩායම් විසින් සංවිධානය කරන ලද මැයි දින විරෝධතා පෙළපාලි සඳහා එක්සත් ජනපදය පුරා නගර 340 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් සහභාගී වනු අතැයි ගණන් බලා තිබේ. විරෝධතාවල අරමුණ වූයේ අතීත කම්කරු අරගලවලට ගෞරව කිරීම සහ ධනවත් ප්‍රභූ පැලැන්තියට වඩා වැඩ කරන අමෙරිකානුවන් සඳහා වැඩි රාජ්‍ය ආයෝජන සඳහා පෙනී සිටීමයි. මිඩ්ලන්ඩ් හි, ආර්ථික අසමානතාවය සහ කම්කරු පවුල්වලට වඩා ධනවතුන්ට ප්‍රමුඛත්වය දීම පිළිබඳ උත්සුකයන් ඉස්මතු කරමින්, ප්‍රධාන මංසන්ධි කිහිපයක විරෝධතා පැවැත්වෙමින් තිබේ. විශේෂයෙන්ම ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ජනාධිපතිවරයාගේ නව බදු ප්‍රතිපත්තිය සමඟ අතරමැද සේවා සපයන ආයතනවල සේවයේ නියුතු ලක්ෂ සංඛ්‍යාත පිරිසකගේ රැකියා අනාරක්ෂිත තත්ත්වයකට ඇද දමා තිබේ. අනෙක් අතට අයිතිවාසිකම් යනු ආර්ථික විෂය ක්ෂේත්‍රයට, රැකියා පිළිබඳ කාරණයකට පමණක් ලඝු කළ හැක්කක් නොවේ. සුළු වාර්ගික, සුළුතර ලිංගික අනන්‍යතා සහ ස්ත්‍රී-පුරුෂ සාමාජභාවී කණ්ඩායම්වල අයිතිවාසිකම් ප්‍රසිද්ධියේ උල්ලංඝණය කරමින් පැවතීම මෙවර එක්සත් ජනපද මැයි දින විරෝධතාවන්ට වෙනස් මුහුණුවරක් ලබාදීමට හේතු සාධක සපයමින් සිටියි.
- ජාත්‍යන්තර සහයෝගීතා ක්‍රියා
2025 ගෝලීය මැයි දින ව්‍යාපාරය මියන්මාරයේ වැඩ වර්ජන සහ පකිස්ථානයේ කම්කරු අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම ඇතුළුව ලොව පුරා විවිධ සහයෝගීතා ක්‍රියාමාර්ග සම්බන්ධීකරණය කරමින් සිටියි. මෙම ක්‍රියාවන් දේශසීමා හරහා කම්කරු අරගලවල අන්තර් සම්බන්ධිතභාවය සහ කම්කරුවන්ගේ අයිතිවාසිකම් සහ සමාජ සාධාරණත්වය සඳහා සහයෝගිතාවයෙන් යුතු කැපවීම අවධාරණය කරයි. ඊශ්‍රායල්-පලසිත්නීන ගැටුම හමුවේ අමු අමුවේ උල්ලංඝණය වෙමින් පවත්නා මූලික මිනිස් අයිතිවාසිකම් මෙන්ම කම්කරුවන් ලෙස වෘත්තීය අයිතිවාසිකම්ද, සුළුකොට තැකිය හැකි නොවේ. ඊශ්‍රායලයේ ශ්‍රම වෙළෙඳපොළ සමඟ ගැටගැසී ඇති පලස්තීන ජන සමූහයක රැකියා අහිමි කිරීමත් සමඟ ඒ සඳහා ඉන්දියාව, ශ්‍රී ලංකාව, බංග්ලාදේශය වැනි වෙනත් ආසියාතික රටවල් කෙරෙහි නැඹුරුවීම ආර්ථික වශයෙන් කුමන ප්‍රතිලාභ හිමිකර දෙනු ලැබුවද, පරමාර්ථමය වශයෙන් දැවැන්ත පරතරයක් හා අභියෝග රාශියක් ඉතිරි කර තිබේ.
- සෞදි අරාබියේ ප්‍රමුඛ සංක්‍රමණික සේවකයින් කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම
ජාත්‍යන්තර කම්කරු සංවිධානය (ILO) “කෆාලා” ක්‍රමය යටතේ සංක්‍රමණික සේවකයන්ට සැලකීම සම්බන්ධයෙන් සෞදි අරාබිය විසින් සිදු කරන ලදැයි කියන අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝණය කිරීම් සම්බන්ධයෙන් විමර්ශනය කරගෙන යන ලදී. 2034 ලෝක කුසලානය සඳහා සත්කාරකත්වය සෞදි අරාබිය තෝරා ගැනීමෙන් පසුව ආරම්භ කරන ලද මෙම විමර්ශනය, කම්කරු අයිතිවාසිකම් සහ සංක්‍රමණික කම්කරුවන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ප්‍රතිසංස්කරණවල අවශ්‍යතාවය පිළිබඳව දැනට පවතින උත්සාහයන් ඉස්මතු කරන ලදී. සංක්‍රමණික ශ්‍රමිකයින්ද, ‘කම්කරුවන් ලෙස සැලකීම, භාෂාව ඇතුළු සංස්කෘතික වෙනස්කම් හේතුවෙන් ඇති වන සන්නිවේදන බධා නිසාම උග්‍රවන ගැටලු, වැටුප් විෂමතාවන්, ලිංගික සූරාකෑම්, මිනිස් ජාවාරම් අතිශය තීරණාත්මක ගැටලු බවට පත්කර තිබේ. එබැවින් එය හුදෙක් හුදකලා සංසිද්ධි ලෙස නොව ඒකාබද්ධ කලාපීය බලවේගයක් ලෙස මුහුණදීමට පවත්නා හැකියාව තක්සේරු කරන්නකි.
වාමාංශික රජයක්, දක්ෂිණාංශික අසල්වැසි රාජ්‍යයන් හා අන්ත දක්ෂිණාංශික ලෝක බලවතුන් සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික ලෙස ගනුදෙනු කිරීමත්, අතුරේ යාමක් බව සැබෑවකි. පැරණි සටන්කාමී ජවය ආරක්ෂා කරගන්නා අතරේම ලෝකයට දිගු කෙරෙන සුහදත්වයේ හස්තය සමඟ දේශීය වැඩකරන පංතියත්, ජාත්‍යන්තර ලෝකයේ ප්‍රතිපත්තිමය තීන්දු තීරණත් කළමනාකරණය කර ගැනීම යුගයේ අභියෝගයක් මෙන්ම අවශ්‍යතාවකි. ඒ අනුව 2025 මැයි දිනය ලොව පුරා කම්කරුවන්ගේ ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව සහ එකමුතුකම පෙන්නුම් කරන අතර කම්කරු අයිතිවාසිකම් සහ සමාජ සාධාරණත්වය හඹා යාමේ දී ලබා ඇති ප්‍රගතිය සහ පවතින අභියෝග යන දෙකම එකසේ ඉස්මතු කරයි.
ප්‍රියාන් ආර් විජේබණ්ඩාර
